Een tijd geleden ‘ontdekte’ ik mijn 3 stappen systeem voor communicatie met doven en slechthorenden. Aandacht, Aankijken en Articuleren. Deze 3 stappen zijn natuurlijk niet alleen van belang bij doven en slechthorenden. Ook wanneer je communiceert met mensen die goed kunnen horen, zijn deze stappen toepasbaar om elkaar beter te verstaan.
In dit artikel wil ik je specifiek meenemen in het onderdeel aankijken en het belang daarvan wanneer je elkaar echt moet verstaan.
Rumoerige omgeving
Wanneer je in een rumoerige omgeving bent helpt het wanneer je elkaar aankijkt. Bewust, maar ook onbewust pak je dan meer woorden op door naar het woordbeeld te kijken. Het woordbeeld zijn de vormen die de mond van je gesprekspartner maken bij het uitspreken van verschillende woorden. Op die manier kun je bijvoorbeeld een E-klant ‘zien’ en deze onderscheiden van een A-klank.
Dit woordbeeld helpt je dus gesprekken te voeren in rumoerige omgevingen. Denk niet direct aan een omgeving waar veel herrie is. Ook omgevingen die als relatief rustig gezien worden kunnen, zeker voor slechthorenden, erg rumoerig zijn. Denk aan aan restaurant, op straat, maar ook de kantoortuin op het werk.
Lastige gesprekken
Deze heeft iets minder te maken met doven en slechthorenden alleen. Wanneer je lastige gesprekken voert, kan het helpen elkaar aan te kijken. Hierdoor kun je zien hoe je boodschap overkomt. Ook toon je oprechte interesse in je gesprekspartner wanneer je iemand aankijkt, waardoor je meer empathie overbrengt.
In gesprek met doven
Tot slot zijn er situaties waar het, zonder technische hulpmiddelen, niet mogelijk is met elkaar in gesprek te zijn zonder elkaar aan te kijken. Wanneer je met een doof iemand in gesprek bent, heeft die persoon alle visuele signalen nodig die deze kan krijgen om het gesprek te voeren. Dat gaat natuurlijk over het woordbeeld, maar ook over gebarentaal.
Nederlandse Gebarentaal
Wanneer je gebruik maakt van gebarentaal, is zicht natuurlijk helemaal belangrijk. Sinds 1 juli 2021 is Nederlandse Gebarentaal (NGT) door de Nederlandse overheid erkent als officiële taal. Dat betekent dat de overheid verplicht is het gebruik van NGT te bevorderen en er meer aandacht voor te hebben in de samenleving. Voor doven en slechthorenden is dat natuurlijk een mooi begin. Een meer inclusieve samenleving helpt hen makkelijker mee te komen.
Ook op de werkvloer kan de kennis en inzet van gebarentaal veel voordelen hebben. Dove medewerkers of medewerkers met een slecht gehoor kunnen op die manier goed meedoen. En in de krappe arbeidsmarkt is het natuurlijk sowieso hard nodig dat zoveel mogelijk mensen mee kunnen doen.
Gebarentaal leren
Dat betekent natuurlijk wel dat meer mensen gebarentaal moeten kunnen om daar als samenleving echt gebruik van te maken. Gelukkig zijn daar al veel mogelijkheden voor en bereiden die zich ook steeds meer uit. Hieronder een korte opsomming:
Leraar Nederlandse Gebarentaal (NGT)/Tolk NGT
Dit is een 4-jarige HBO-opleiding die je kunt doen aan de Hogeschool Utrecht. Je leert tijdens die opleiding hoe je als tolk of leraar de brug slaat tussen doven en goed horende mensen.
TYD.nl
Via TYD.nl kun je een cursus doen in gebarentaal. Voor slechts € 4,99 per maand krijg je toegang tot hun online leeromgeving waar meer dan 450 video’s staan met voorbeelden en uitleg.
Gebarenchallange
De Gebarenchallenge is in 2027 door Bianca van der Horst opgericht. Zelf is zij slechthorend geboren en uiteindelijk doof geworden. Met een enorme energie leert ze op een leuke manier de gebaren aan. Leuke uitleg en goed opgezet. Inmiddels is Onno Crasborn ook aan de Gabarenchallenge toegevoegd en kun je een dynamische en vlotte cursus verwachten.
Nog veel meer opties
Hierboven heb ik een paar opties voor het leren van gebarentaal genoemd. Natuurlijk zijn er veel meer mogelijkheden om kennis te maken je te verdiepen in deze visuele taal. Een zoekopdracht geeft je heel veel opties. Ook op Doof.nl vindt je veel informatie en opties op de speciale webpagina: https://www.doof.nl/hoorbibliotheek/taal/gebarentaal-leren/
Overige hulpmiddelen
Natuurlijk werkt gebarentaal niet in alle situaties. Een telefoongesprek via gebarentaal is natuurlijk niet mogelijk. Gelukkig zijn daar ook oplossingen voor. Je kunt bijvoorbeeld gebruik maken van een Teletolk. Dat is iemand die gesproken tekst en gebaren direct omzet naar geschreven tekst en andersom.
Ook in een situatie waarbij veel mensen in gesprek zijn kan gebarentaal lastig zijn. Denk aan een vergadering met je team. Dan zijn technische oplossingen als Speaksee een prachtige toevoeging. Deze oplossing werkt met losse microfoons en zet gesproken tekst live om naar geschreven tekst. Op die manier kunnen dove of slechthorende medewerkers lezen wat er gezegd wordt. Als een soort ondertiteling bij live gesprekken.
Aandacht, Aankijken en Articuleren
Je ziet dus dat de 3 eenvoudige stappen van aandacht, aankijken en articuleren ook in communicatie met doven zeer waardevol is. Vraag dus op een vriendelijke manier aandacht met een visueel gebaar, zoals je hand opsteken, of door iemand vriendelijk aan te raken.
Zorg dat je elkaar kunt blijven zien. Niet aanstaren maar aankijken. Maak verbinding met elkaar zodat je elkaar echt kunt verstaan en begrijpen.
Blijf helder articuleren. Het woordbeeld is voor doven en slechthorenden vaak meer dan 50% van wat ze horen. Ook Nederlandse Gebarentaal bestaat uit meer dan alleen handgebaren. Ook het woordbeeld en mimiek spelen hier een belangrijke rol. Hoe dat precies zit leg ik je graag later nog eens uit!